Begin deze maand bracht SEO Economisch Onderzoek een rapport uit – titel: Digitale Drempels – waarin in zes lezenswaardige hoofdstukken wordt uiteengezet wat de knelpunten zijn voor het legaal aanbieden van muziek, films, games en boeken op het vaderlandse internet.
Ik vond vooral het hoofdstuk over “audiovisuele werken” (films en tv-programma’s) interessant. De auteurs schrijven hierin dat uit interviews met online aanbieders van audiovisuele werken blijkt dat bij sommige van hen “de perceptie leeft dat de betalingsbereidheid voor digitale content in Nederland ondermaats is vergeleken met de rest van Europa.”
Ik vind dat een rare uitspraak. Snappen die aanbieders dan niet dat die betalingsbereidheid zo laag is omdat er nauwelijks aanbod is? Een voorbeeld: ik wilde gisteren op legale wijze de film Metropolis zien. Volgens velen is deze film – geregisseerd door Fritz Lang en uitgebracht in 1927 – één van de beste sciencefictionfilms aller tijden. In 2010 verscheen nog een gerestaureerde versie op DVD en blu-ray.
Kortom, we hebben het hier niet over een obscure en vergeten cultfilm.
Desalniettemin was Metropolis niet te downloaden in de Nederlandse iTunes Store. Wel in de Engelse iTunes Store, zag ik. Maar ja, als Nederlandse gebruiker mag je daar geen films aanschaffen. Daar sta je dan met je goeie gedrag.
Mijn zeer beperkte steekproef sluit aan bij de conclusie van de auteurs dat het aanbod op de legale markt achterblijft op de illegale markt. En ja, dan is het is niet zo gek dat mensen geen films willen downloaden. Dan maar The Piratebay! De opmerking van de aanbieders dat de betalingsbereidheid van Nederlanders ondermaats is doet me daarom een beetje denken aan een videotheekhouder die drie films in zijn collectie heeft (Transformers, Transformers 2 en Gone with the wind) en klaagt dat hij zo weinig klanten heeft.
Waarom is het aanbod van films zo armetierig? De auteurs geven twee redenen: windowing (de strategie om films eerst in bioscopen uit te brengen en dan pas op DVD) en auteursrechten. Vooral dat laatste is een groot probleem. Als je een film online wilt aanbieden moet je onderhandelen met een zeer groot aantal rechthebbenden. Zoals de auteurs schrijven:
Toestemming voor de online exploitatie van een film of televisieprogramma moet in de regel worden verkregen van (i) de producent of televisieomroep die naast de overgedragen rechten ook eigen nabuurrechtelijke aanspraken heeft (ii) de verschillende CBO’s [collectieve beheersorganisaties] waar de rechten bij voorbaat zijn ondergebracht, en (iii) de componist en tekstdichter van de ten behoeve van het filmwerk gemaakte muziek c.q. de CBO of andere partij die de rechten namens hen beheert…
Ga er maar aan staan!
De voor de hand liggende oplossing voor dit probleem is – denk ik – om ons auteursrechtsysteem op de schop te gooien. Om iets te verzinnen waardoor het makkelijker wordt om films (of muziek, games, boeken, etc) aan te bieden op het internet. Daardoor wordt het aanbod groter en zullen mensen waarschijnlijk meer legaal downloaden. Wat er precies moet gaan veranderen? Dat weet ik ook niet precies. Sorry. Maar gelukkig zijn er mensen die daar wel ideeën over hebben.
En ja, ik geloof wel dat auteursrechten in stand gehouden moeten worden. De Duitse filosoof Arthur Schopenhauer (1788-1860) schreef ooit in zijn essay Über Schriftstellerei und Stil: “Honorar und Verbot des Nachdrucks sind im Grunde der Verderb der Literatur” (honoraria en auteursrechten zijn in wezen de ondergang van de literatuur). Volgens Schopenhauer is alleen een persoon die het alleen om het onderwerp te doen is (en dus niet om het geld), in staat om iets waardevols te schrijven. Ik vermoed dan ook dat Schopenhauer, als hij nu zou leven, The Piratebay een warm hart had toegedragen.
Toch ben ik het niet met Art eens. Voor de invoering van het auteursrecht was het onmogelijk om je brood te verdienen met het schrijven van boeken. Neem Voltaire (1694–1778): in zijn tijd een populair en veelgelezen auteur. Desondanks verdiende Voltaire nauwelijks wat met zijn geschrijf. Elk boek dat hij uitbracht werd door drukpersen in heel Europa massaal nagedrukt, zonder dat daar een financiële vergoeding voor de auteur tegenover stond. Voltaire kon alleen doorgaan met schrijven omdat hij van zijn vader een flink bedrag geërfd had (net als Schopenhauer trouwens).
Het lijkt me niet wenselijk om terug te keren naar die tijd. Ik leef namelijk liever in een wereld waarin elke getalenteerde kunstenaar of artiest – ongeacht de hoogte van hun bankrekening – de mogelijkheid krijgt om geld te verdienen met het schrijven van boeken, componeren van muziek of het maken van films. Hou die auteursrechten er dus nog maar even in.
