Groot nieuws uit Afrika! Een groep van 800 zwaarbewapende mannen is vanuit de Kaapkolonie Transvaal binnengevallen. Noodzakelijke achtergrondinformatie: Zuid-Afrika was in 1896 opgedeeld in een Engelse kolonie (de Kaapkolonie) en een deel waar de afstammelingen van Nederlandse en Duitse kolonisten, de Boeren, de dienst uitmaakten (Transvaal).
De aanvallers, “boekaniers” genoemd door het Algemeen Handelsblad, staan onder leiding van Dr. Jameson. Hun doel is het bewerkstelligen van gelijke rechten voor de “uitlanders”: gastarbeiders van voornamelijk Britse komaf die werkzaam zijn in Transvaal maar geen stemrecht hebben. Het Handelsblad suggereert dat deze strijd voor gelijke rechten niet meer is dan een excuus om Transvaal te annexeren: als de uitlanders mogen stemmen, zullen de Boeren (die in de minderheid zijn) immers hun macht in Transvaal verliezen. Vervolgens kan Transvaal ingelijfd worden bij Engeland.
Het Handelsblad noemt de aanval schandelijk en misdadig. Waarschijnlijk denken veel Nederlanders daar hetzelfde over. In een ingezonden brief vol met ronkende zinnen schrijft een lezer:
Voor ons, leden van het volk, dat eens Tromp en De Ruyter voortbracht, is het een meer dan bitter, is het een vernederend gevoel dat wij de slachtoffers der Engelsche politiek, onze stam- en taalverwanten [de Boeren dus] niet anders kunnen helpen dat met ijdele wenschen en met een wegstervend protest tegen de zegepraal van het onrecht.
In een interview merkt een Amsterdamse Zuid-Afrika-deskundige op dat Jameson waarschijnlijk handelt in opdracht van Cecil Rhodes: een machtige ondernemer die rijk geworden is met het opgraven van diamanten en droomt van een Zuid-Afrika onder Engels gezag. De Zuid-Afrika-deskundige zegt:
Ik vrees dan ook dat Jameson wel degelijk handelde met goedkeuring van Cecil Rhodes, die misschien heeft willen zien of zulk een coup zou gelukken om dan in troebel water te visschen. Mislukt het, dan kan Rhodes gerust zeggen dat hij het gedrag van dr. Jameson afkeurt en er niet verantwoordelijk voor is.
Ook verwacht hij dat de Boeren in staat zijn om Jameson te verslaan (“De Boeren zijn zeer goed gewapend”). Als laatste wordt hem gevraagd wat de “Kaffers” gaan doen. “[D]ie zullen er buiten blijven. Zij zullen zich niet mengen in geschillen tusschen blanke menschen,” Over hún rechten maakt niemand zich druk…
De aanval van Dr. Jameson wordt overigens niet gesteund door de Engelse regering. Het Algemeen Handelsblad hoopt dat dit zo blijft en dat Engeland niet alsnog troepen gaat sturen om de boekaniers te ondersteunen:
Maar ten laatste zal de wereld het moede worden dat philantropische Engelsche ministers, die altijd preeken over verdrukten volken, zich intusschen meester maken van alles wat los en vast is op onzen aardbol.
Ander nieuws: in de Stadsschouwburg is – net als in 2016 – op 1 januari de Gijsbrecht van Aemstel uitgevoerd van Joost van den Vondel. De ietwat zure recensent van het Algemeen Handelsblad verwachtte er weinig van: het publiek, schrijft hij, weet “dat het weer slecht zal zijn, ten minste in hoofdzaak”. Vervolgens deelt hij een sneer uit naar de acteur De Jong. Hij had de verzen van Vondel “werkelijk niet mooi voorgedragen” maar werd toch bij het open doek teruggeroepen om – naar ik aanneem – nogmaals applaus in ontvangst te nemen. De verklaring van de recensent hiervoor was dat het publiek nog in een oudejaarsavondstemming was.
